Jednym z etapów badania bilansu jest analiza powiązań i zależności między podstawowymi grupami aktywów i pasywów w celu dokonania oceny ogólnej sytuacji majątkowej przedsiębiorstwa.
Powiązania pomiędzy głównymi elementami bilansu są następujące:
Uwzględniając relacje poziome można obliczyć:
a) wskaźnik zastosowania kapitału własnego.
Zkw=
b) wskaźnik zastosowania kapitału obcego
Zko =
Pierwszy ze wskaźników określa stopień finansowania majątku trwałego przedsiębiorstwa. W tym przypadku obowiązuje tzw. złota reguła bilansowania. Znaczy to, że majątek trwały powinien być w pełni pokryty kapitałem własnym.
Ale niestety ta reguła niezwykle rzadko sprawdza się w gospodarce. Dlatego też przyjęto zasadę innej reguły tzn. złotej reguły bankowej, która mówi o tym, że majątek trwały powinien być pokryty przynajmniej kapitałem stałym (tj. kapitałem własnym i długoterminowym kapitałem obcym).
Natomiast drugi ze wskaźników tj. wskaźnik zastosowania kapitału obcego ustala relację między kapitałem obcym a majątkiem obrotowym, czyli stopień finansowania majątku obrotowego przez zobowiązania krótko- i długoterminowe.
Najkorzystniejsza sytuacja finansowa przedsiębiorstwa występuje gdy:
- Wskaźnik zastosowania kapitału własnego jest większy od jedności,
a zarazem wskazuje tendencję rosnącą;
- Wskaźnik zastosowania kapitału obcego jest mniejszy od jedności i wskazuje tendencję malejącą.
Sposób obliczenia tych 2 wskaźników na podstawie bilansu analitycznego spółki akcyjnej „Iks”:
a) Zkw0 = = 2,788
Zkw1 = = 2,571
Odchylenie = 2,571 – 2,788 = – 0,217
b) Zko0 = = 0,844
Zko1 = = 0,811
Odchylenie = 0,811 – 0,844 = – 0,033
Wyniki obliczeń wskazują, że wskaźnik zastosowania kapitału własnego mimo, iż jest dość wysoki to ma jednak tendencję malejącą (odch. = -0,217).
Natomiast wskaźnik zastosowania kapitału obcego ma tendencję prawidłową
tzn. wartości wskaźnika są mniejsze od jedności a odchylenia są malejące
( = – 0,033).
Biorąc pod uwagę zależności pionowe oblicza się następujące wskaźniki:
a) wskaźnik struktury kapitału
Sk =
b) wskaźnik struktury majątku
Sm=
Wskaźnik struktury kapitału przedstawia relację kapitału własnego do zobowiązań krótko- i długoterminowych. O dobrej kondycji firmy świadczy wysoka wartość tego wskaźnika.
Wskaźnik struktury majątku (zwany inaczej stopniem uruchomienia majątku lub stopniem elastyczności) wyraża zdolność dostosowania się przedsiębiorstwa
do zmian na rynku. Występuje tu zależność odwrotnie proporcjonalna tzn. wraz ze wzrostem wskaźnika następuje zmniejszenie elastyczności oraz wraz ze spadkiem wskaźnika – zwiększenie elastyczności. Trzeba jednak zwrócić szczególną uwagę jaką działalność prowadzi przedsiębiorstwo. W przemyśle, ze względu na wymagania dużego wyposażenia technicznego wskaźnik ten kształtuje się na wysokim poziomie; natomiast np. w usługach – na niskim.
Sposób obliczania (dla naszej spółki) jest następujący:
a) Sk0 = = 0,287
Sk1 = = 0,381
Odchylenie = 0,381 – 0,287 = +0,094
b) Sm0 = = 0,087
Sm1 = = 0,120
Odchylenie = 0,12 – 0,087 = +0,033
Na podstawie obliczeń można stwierdzić, że firma ta posiada słabą kondycję finansową. Nadzieją napiewa fakt, że ma rosnącą (ale bardzo niewiele) tendencję. Także w drugim przypadku (na podstawie obliczeń drugiego wskaźnika) dowiadujemy się, że jest to przedsiębiorstwo o małej i w dalszym ciągu spadającej elastyczności.
Na podstawie tych czterech czynników można zbudować wskaźniki syntetyczne, charakteryzujące ogólną sytuację majątkową przedsiębiorstwa.
Wskaźniki te można przedstawić na dwa sposoby:
1o. Iloraz wskaźnika zastosowania kapitału własnego i kapitału obcego
Wsf =
2o. Iloraz wskaźnika struktury kapitału i struktury majątku
Wsf =
W tych dwóch wskaźnikach pokazana jest ogólna struktura majątku i kapitału przedsiębiorstwa oraz sposób finansowania majątku. I tak zmniejszenie wskaźnika świadczy o pogorszeniu się sytuacji finansowej w przedsiębiorstwie, natomiast
o poprawie sytuacji – jego wzrost.
Wg przykładu:
ad. 1o. Wsf0 = = 3,303
Wsf1 = = 3,170
Odchylenie = 3,170 – 3,303 = – 0,133
lub
ad. 2o. Wsf0 = = 3,303
Wsf1 = = 3,170
Odchylenie = 3,170 – 3,303 = – 0,133
Ujemne odchylenie świadczy o pogarszaniu się sytuacji majątkowej i finansowej spółki.